Pronaszko. Malujący rzeźbiarz. Wykład połączony z wizytą na wystawie „Kolor i forma. Sztuka dwudziestolecia międzywojennego z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie”

„Pronaszko. Malujący rzeźbiarz” to drugi z cyklu wykładów, jakie przygotowali kuratorzy ekspozycji „Kolor i forma…”, historycy sztuki – Urszula Kozakowska-Zaucha i Światosław Lenartowicz. Co miesiąc, aż do marca przyszłego roku, będą się z nami spotykać w Willi Caro, i przybliżać wybrane wątki związane z rewelacyjnymi dziełami polskich twórców dwudziestolecia międzywojennego prezentowanymi na najnowszej wystawie, jaką Muzeum w Gliwicach przygotowało we współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie. Spotkania rozpoczynać się będą od wykładu w sali konferencyjnej, następnie – dyskusja wokół wybranych prac przeniesie się na sale ekspozycyjne, gdzie przedmiot rozmowy będziemy mieć tuż przed oczami. Drugie spotkanie poprowadzi Światosław Lenartowicz, który podczas przybliży postać jednego z najważniejszych przedstawicieli grupy formistów krakowskich - Zbigniewa Pronaszki. Mocno kubizujący pomnik Adama Mickiewicza dla Wilna, autorstwa Pronaszki, który zrealizowany został wyłącznie w postaci modelu, który oglądać można na wystawie w Willi Caro, oraz drewnianej makiety 1:1 prezentowanej w Wilnie i zniszczonej podczas powodzi w 1938 r., był najnowocześniejszą realizacją pomnikową międzywojennej Polski. Wzbudzał też wiele kontrowersji. Twórczość malarska Pronaszki stanowi czołowy przykład wpływu kubizmu na sztukę polską początku XX wieku. Opowieść o tym wyjątkowym twórcy będzie jednocześnie przedstawieniem grupy formistów krakowskich – m.in. Tytusa Czyżewskiego i Leona Chwistka, których obrazy pokazujemy na wystawie.
 
Formizm – polski awangardowy ruch literacko-artystyczny rozwijający się w latach 1917–1922, czerpiący inspirację z dokonań kubizmu, ekspresjonizmu i futuryzmu oraz sztuki ludowej. Artyści związani z tym ruchem po raz pierwszy wystawili swoje prace w 1917 r. w Krakowie pod nazwą Ekspresjoniści polscy, a w 1919 r. przyjęli nazwę Formistów, podkreślając szersze niż ekspresjonistyczne inspiracje dla swojej twórczości. Twórców związanych z grupą łączyło zainteresowanie czystą formą (beztreściową, „oznaczającą i wyrażającą jedynie siebie” – Focillon, Le vie des formes, 1934) i w tej dziedzinie dokonali w sztuce polskiej zasadniczego przełomu. Nadrzędny cel swej działalności upatrywali w stworzeniu nowoczesnego stylu narodowego, odpowiadającego nowej rzeczywistości politycznej odrodzonego państwa polskiego. Stąd też poszukiwali inspiracji w rodzimej sztuce cechowej średniowiecza, czerpali wzory z malarstwa XVII i XVIII wieku, a także z barwnych miedziorytów jarmarcznych i naiwnego malarstwa na szkle typowego dla Podhala. Twórczych impulsów poszukiwali także wśród postaw, kierunków i nurtów, które priorytetowo traktowały zagadnienie autonomii formy artystycznej. Znanymi formistami byli: Leon Chwistek (także główny teoretyk nurtu), Tytus Czyżewski, bracia Zbigniew i Andrzej Pronaszko, Tymon Niesiołowski, August Zamoyski, Stanisław Ignacy Witkiewicz.