Zabytkowy Dom Przedpogrzebowy przy ul. Poniatowskiego w Gliwicach już niebawem przejdzie metamorfozę – najpierw budowlaną, potem aranżacyjną.
Obiekt z 1903 roku autorstwa austriackiego architekta Maxa Fleischera zostanie odrestaurowany. Miasto przywróci mu dawny blask. Wyjątkowo cenna historycznie i architektonicznie przestrzeń zostanie zagospodarowana przez muzealników. Już wiadomo, że powstanie tam oddział Muzeum w Gliwicach, który będzie poświęcony historii Żydów na Górnym Śląsku.
Pieniądze na renowację budowlaną są już zaplanowane. Prace budowlane nadzoruje Miejski Zarząd Usług Komunalnych w Gliwicach.
Po odnowieniu zabytek trafi pod opiekę muzealników, którzy zagospodarują przestrzeń wystawienniczą. Wstępnie przyjęte koncepcje aranżacyjne są imponujące. – W założeniu nowa funkcja obiektu ma jednoczyć wszystkie środowiska zainteresowane tematyką Żydów na Górnym Śląsku, którzy byli nie tylko częścią Gliwic ale całego regionu: jego kultury, gospodarki i nauki. Dlatego miejsce poświęcone ich pamięci będzie dostępne dla szerokiego grona zainteresowanych – mówi Grzegorz Krawczyk, dyrektor Muzeum Miejskiego w Gliwicach.
RECEPCJA i SKARBNICA WIEDZY NA POCZĄTEK
Po wejściu do budynku (dzięki szacie graficznej i podświetlanej instalacji) zwiedzający zapozna się z historią gliwickiego Domu Przedpogrzebowego oraz wciąż czynnego cmentarza. Historyczne, biało – czarne posadzki w hallu – jak i w dawnej Sali Modlitw – zostaną odnowione, a braki uzupełnione. Aby nadać muzeum charakter informacyjno – naukowy na końcu tej części powstanie Skarbnica Wiedzy, czyli miejsce pogłębiania, zbierania i uzupełniania informacji o zabytkach żydowskiej architektury na Śląsku (synagogi, mykwy, domy przedpogrzebowe, cmentarze żydowskie oraz żydowskie sierocińce i szkoły). - Bazą instalacji artystycznej będzie zawieszona pod sufitem poliuretanowa, podświetlona, przezroczysta kurtyna o średnicy 2 metrów. Po dotknięciu jej barwa będzie się zmieniać. We wnętrzu Skarbnicy Wiedzy dominować będą drewniane, półokrągłe segmenty na publikacje i dokumenty (w formie papierowej i elektronicznej). Z upływem czasu liczba segmentów, niczym w XVIII wiecznej bibliotece, będzie rosła ku górze – mówi Natalia Romik, architekt i współautor koncepcji.
SALA MODLITW. ŚMIERĆ i PRZEMIAJNIE W JUDAIZMIE
Symboliczny temat śmierci i przemijania w judaizmie w innej przestrzeni, niż ta, którą daje gliwicki Dom Przedpogrzebowy nie miałby tak mocnego i niezwykłego kontekstu. Proponowana przez projektantów i architektów instalacja opiera się na poznaniu i zrozumieniu pożydowskich śladów pamięci na Górnym Śląsku, jak i duchowego ich dziedzictwa. Na sklepieniu krzyżowo – żebrowym zostanie zrekonstruowana polichromia przedstawiająca gwiaździste niebo. Elementem charakterystycznym dla harmonii wnętrza będą kolorowe witraże przedstawiające Gwiazdę Dawida. Pod sklepieniem w Sali Modlitw będzie zamontowana instalacja artystyczna w formie poliuretanowej chmury.
CEL: UCZYĆ i INFORMOWAĆ
Południowe skrzydło budynku będzie pełniło rolę edukacyjną. Do tej części obiektu prowadzić będą dwa niezależne wejścia – jedno od ulicy Poniatowskiego, drugie od strony cmentarza. To będzie przestrzeń w której odbywać się będą warsztaty edukacyjne, spotkania, konferencje, wystawy czasowe. Sala będzie dostosowana do wymogów zajęć warsztatowych oraz wyposażona w projektory obrazu, odpowiednie nagłośnienie i sprzęt.
MUZEUM ŻYDÓW NA GÓRNYM ŚLĄSKU
Przestrzeń wystawiennicza – zgodnie z założeniami – obejmie kilka sal. Na ściankach działowych pojawią się m.in. grafiki, teksty i mapy. Będą także gabloty z eksponatami. Oglądający poznają tło historyczne związane z Górnym Śląskiem. Będzie to chronologiczna, graficzna oś czasu (np. zdobycie Śląska przez Prusy w 1741 r.). Zaprezentowane będą również początki osadnictwa żydowskiego na Górnym Śląsku. Dzięki multimedialnym mapom Górnego Śląska muzeum będzie miało charakter interaktywny. Elektroniczne przeglądarki umożliwią dostęp do ważnych dokumentów historycznych. Kolejna sala poświęcona będzie roli Żydów i ich wpływowi na rozwój przemysłu na Górnym Śląsku. Poznamy historię żydowskich przemysłowców oraz ich rodów. Będą też materiały poświęcone życiu codziennemu – osiedlom zakładowym, podróżom i transportowi. Ta część muzealna Domu Przedpogrzebowego w Gliwicach będzie bogata w historyczne materiały związane z działalnością społeczno – oświatową Żydów, ich kulturą i sztuką. W jednej z sal zgromadzone będą dokumenty dotyczące działalności politycznej Żydów na Górnym Śląsku – np. narastania antysemityzmu w Niemczech (Noc Kryształowa) oraz Holokaustu (II wojny światowej, obozów koncentracyjnych, wspomnień Żydów z okresu powojennego). W ostatniej sali zaprezentowane będą powojenne losy Żydów oraz życiorysy znanych żydowskich Górnoślązaków.
OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA
Dom Przedpogrzebowy w Gliwicach to zabytek niezwykłej urody. Wyjątkowe dzieło, wyjątkowego architekta. – Jest to jedyny obiekt, autorstwa Maxa Fleischera w naszym kraju. To wyjątkowa budowla w stylu neogotyckim tak silnie powiązanym z naszym miastem w okresie przełomu IX i XX wieku. Jest to jeden z największych, żydowskich domów przedpogrzebowych w Polsce i jeden z niewielu obiektów żydowskiej architektury zachowany na Górnym Śląsku po II wojnie światowej. Większość tego typu obiektów uległa zniszczeniu – podkreśla Bożena Kubit z Muzeum w Gliwicach.